نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• محمود کاظمی ¹
• علی قسمتی تبریزی ²

¹ گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان

چکیده

در فرضی که چند عامل مشترکاً در وقوع یک حادثه دخالت دارند و زیان حاصله مستند به تمام آنهاست، برای تقسیم مسئولیت بین عاملان زیان، در نظام های حقوقی دنیا معیار های مختلفی مطرح شده و سرانجام این امر به اختیار دادگاه نهاده شده تا با لحاظ تمام عوامل سهم هریک را به طور منصفانه معین کند. امادر حقوق اسلام بر مبنای ادله نقلی وعقلی نظریه تساوی مسئولیت پذیرفته شده است. با تصویب قانون دیات این نظر وارد حقوق موضوعه ایران شد، اما رویه قضائی تحت تأثیردکترین با این توجیه که تساوی مسئولیت، مبتنی برفرض برابری تأثیر هریک از عاملان زیان است، با ارجاع امر به کارشناس، به زعم خود سهم هریک از عاملان را برمبنای میزان تأثیراو در ایجاد زیان معین می‌کرد. با تصویب قانون مجازات سال 92، این رویه محاکم در برخی‌از صور اجتماع اسباب(=مواد 526و527)درشمایل قانون درآمد، درحالی‌که در فروض‌دیگر(=مواد453، 528و533)همچنان ازنظریه تساوی مسئولیت پیروی شده است. اتخاذ معیار مختلف از سوی قانونگذار توجیه منطقی‌نداشته، شایسته یک نظام حقوقی منسجم نیست و این امر سبب تشتت آراء شده است. به علاوه عدول از نظریه تساوی مسئولیت در برخی فروض، خلاف موازین شرع به نظرمی‌رسد. در این مقاله تلاش کرده ایم مبانی‌عقلی ونقلی نظریه تساوی مسئولیت در فقه اسلامی‌را تبیین کرده و از نتایج آن در تفسیر مواد قانون مجازات اسلامی و تعیین موضع قانونگذار استفاده نماییم.

کلیدواژه‌ها

• اجتماع اسباب
• اشتراک در زیان
• سبب و مباشر
• قارصه
• مبانی‌ تساوی مسئولیت

موضوعات

• حقوق مسئولیت مدنی

عنوان مقاله [English]

The apportionment of damages between tortfeasors in Fiqh and Iranian Islamic Penal Code of 1392

نویسندگان [English]

• Mahmoud Kazemi ¹
• Ali Ghesmati Tabrizi ²

¹ Department of Private and Islamic Law, Faculty of Law and Political Sciences, Tehran University, Tehran, Iran.

² عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان

چکیده [English]

What happens if more than one person is blamed for causing an injury? It is clear that the liability must be divided between them, but the problem is the criterion of apportionment. Should the liability be apportioned equally or differently? If the latter is true, how the share of anyone is determined? In foreign legal systems, there are different ideas in this regard, and finally, it is up to the court to apportion the damages fairly. Islamic law has accepted the theory of equality of liability. After the approval of the Islamic Penal Code, this view entered into the law of Iran, but the jurisprudence with the justification that the theory of equality is based on the assumption of the equal effect of each of the tortfeasors accepted the possibility of proving otherwise and accordingly, each share was determined based on the extent of its impact on the occurrence of loss. The Islamic Penal Code in 1992, under the influence of existing doctrine and jurisprudence, accepted this view in Articles 526 and 527, while in Articles 453, 528, and 533, the theory of equality of responsibility has been followed. In this article, we have tried to explain the foundation of the theory of equality in Fiqh and its results in interpreting the Islamic Penal Code.

کلیدواژه‌ها [English]

• Equality of liability foundation
• Qaaresa
• Participation in Loss
• Sabab &
• Mobasher