نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد محلات)، محلات، ایران
2 استاد گروه اخلاق، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران
3 استادیار گروه معارف، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
چکیده
مسئلۀ اصلی دادگاه احقاق حق است، نه ختم پرونده. از‌این‌رو قاضی باید برای کشف حقیقت از انواع ادله و راه‌های دستیابی به حقیقت استفاده کند. این کار نیازمند اجتهاد قضایی است که با اجتهاد فقهی تفاوت دارد. این موضوع بستگی به این دارد که آیا قاضی می‌تواند برای کشف حقیقت، به دنبال دلیل بگردد و آیا جست‌وجوی دلیل در اجتهاد قضایی جایی دارد. در این مقاله این موضوع را بر اساس پارادایم اجتهاد قضایی بررسی کرده‌ایم. روش کار توصیفی ـ تحلیلی و در حوزۀ اندیشه‌های فقهی و حقوقی است. برای این بحث ابتدا اعتبار علم قاضی در فقه و حقوق مورد بحث قرار گرفته است و پس از آن جایگاه و نقش تحصیل دلیل در علم قاضی از منظر فقه و حقوق مورد بررسی واقع شده است. نتیجۀ حاصل شده جواز و وجوب تحصیل دلیل از سوی قاضی بر اساس پارادایم اجتهاد قضایی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Searching for Evidence in Judicial Ijtihad
نویسندگان [English]
- zahra najjarzadegan sarabi 1
- hadi sadeqi 2
- mohammad hossien nazemi esheni 3
1 PhD Student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Islamic Azad University (Mahallat Branch), Mahallat, Iran
2 Professor, Department of Ethics, University of Quran and Hadith, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Education, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The main issue of the court is the realization of the right, not the termination of the case. Therefore, the judge must use all kinds of arguments and ways to discover the truth. This requires judicial ijtihad, which is different from jurisprudential ijtihad. It depends on whether the judge can look for evidence to find out the truth, and whether the search for evidence has a place in judicial ijtihad. In this article, we have examined this issue based on the paradigm of judicial ijtihad. The method is descriptive-analytical and in the field of jurisprudential and legal ideas and thougths. For this discussion, first the validity of the knowledge of the judge in jurisprudence and law has been discussed and then the position and role of studying evidence in the knowledge of the judge from the perspective of jurisprudence and law has been examined. The result is the permission and obligation of the judge to study the evidence based on the paradigm of judicial ijtihad, which requires a change in the way judges are educated and the use of new methods of experimental sciences in detecting crime and achieving reality.
کلیدواژه‌ها [English]
- judicial ijtihad
- study of reason
- impartiality of the judge
- realization of the right
فارسی
- اردبیلی، محمدعلی (1392)، حقوق جزای عمومی، تهران: نشر میزان.
- امامی، سیدحسن (۱۳۸۵)، حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه.
- بهرامی، بهرام (1390)، بایسته‌های تفسیر قوانین و قراردادها، تهران: نگاه بینه.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1363)، دائرةالمعارف علوم اسلامی، تهران: قضائی.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1370)، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
- خواجه‌زاده، امیر و فاطمه بینائیان (1396)، اماره و مصادیق آن در قانون و رویه قضایی، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
- دیانی، عبدالرسول (۱۳۸۴)، «ایقان وجدان قاضی مقایسه اجمالی نظام‌های حقوق اسلام، ایران و فرانسه»، نشریۀ دادرسی، شماره ۵۱.
- زراعت، عباس و حمید‌رضا حاجی‌زاده (1390)، ادله اثبات دعوا، کاشان: قانون مدار.
- کاتوزیان، ناصر (1382)، اثبات و دلیل اثبات، تهران: میزان.
- کاتوزیان، ناصر (1389)، قانون مدنی در نظم کنونی، تهران: میزان.
- کلانتری، کیومرث (۱۳۸۸)، «تحلیل علمی از یک پرونده کیفری (زنای محصنه و اثبات آن)»، پژوهش حقوق عمومی، سال یازدهم، شماره 26.
- مدنی، سیدجلال الدین (1381)، ادله اثبات دعوا، تهران: پایدار.
- هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (۱۳۷۴)، «علم قاضی ۲»، فقه اهل بیت (ع)، شماره ۹.
عربی
- آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین (1409ق)، کفایة الأصول، قم: مؤسسة آل‌البیت.
- آشتیانی، میرزا محمد حسن بن جعفر (1383)، کتاب القضاء، قم: زهیر.
- آشتیانی، میرزا محمد حسن بن جعفر (1388)، بحرالفوائد فی شرح الفرائد، قم: ذوی القربی.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
- اصفهانى، محمد تقى رازى نجفى (بی‌تا)، الاجتهاد و التقلید (هدایة المسترشدین)، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- انصارى، مرتضى بن محمدامین (1428ق)، فرائد الأصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- ایوان کیفى، ورامینى، محمدحسین (۱۴۰۴ق)، الاجتهاد و التقلید (الفصول الغرویة)، قم: دار إحیاء العلوم الإسلامیة.
- بحرانى، آل طعان، احمد بن صالح (۱۴۱۹ق)، الرسائل الأحمدیة، قم: دار المصطفى لإحیاء التراث.
- جوهری، اسماعیل بن حماد (1410ق)، الصحاح، بیروت: دارالعلم للملایین.
- حائرى، سید محمد مجاهد طباطبایى (۱۲۹۶ق)، القواعد و الفوائد و الاجتهاد و التقلید (مفاتیح الأصول)، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
- حر عاملی، محمد بن حسن (1427ق)، الرجال، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
- حسینی حائری، سید کاظم (1415ق)، القضا فی الفقه الاسلامی، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- حکیم، محسن (1408ق)، حقائق الأصول، قم: کتابفروشی بصیرتی.
- خراسانى، فاضل تونى، عبد اللّه بن محمد (۱۴۱۵ق)، الاجتهاد و التقلید (الوافیة فی الأصول)، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
- خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۱۳ق)، مُعْجَمُ رجالِ الْحَدیث وَ تَفْصیلُ طَبَقاتِ الرُّواة، قم: نشر توحید.
- سنهوری، عبدالرزاق احمد (1952)، الوسیط فی شرح القانون المدنی، قاهره: دارالنهضة العربیة.
- سید رضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم: نشر هجرت.
- شهید ثانى، زین الدین بن على (1421ق)، رسائل الشهید الثانی (ط - الحدیثة)، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
- طوسى، محمد بن الحسن (1373)، رجال الطوسی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
- طوسی، محمد بن الحسن (۱۴۲۰ق)، فهرست کتُب الشیعَةِ وَ اُصولِهِم وَ اَسماءِ المُصَنِّفینَ وَ اَصحابِ الاُصول، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی.
- عاملى، جمال الدین، حسن بن زین الدین (۱۴۱۸ق)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین (قسم الفقه)، قم: مؤسسة الفقه للطباعة و النشر.
- قزوینی، سید علی (1419ق)، رسالة حمل فعل المسلم علی الصحة، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- محقق کرکى، على بن حسین (۱۴۰۹ق)، رسائل المحقق الکرکی، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى و دفتر نشر اسلامى.
- محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن (۱۴۰۳ق)، الاجتهاد و التقلید (معارج الأصول)، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
- مرعشى، سید حسین بن رفیع الدین محمد حسینى (بی‌تا)، الاجتهاد و التقلید (حاشیة السلطان على معالم الدین)، قم: کتابفروشى داورى.
- موسوی قزوینی، سیدابراهیم (بی‌تا)، نتائج الافکار (الموضوعات الصرفه)، بی‌جا: بی‌نا.
- نجاشی، احمد بن على (1365)، رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
)