نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• شیرین دخت پیروزان فرد ¹
• محمدجعفر حبیب زاده ²
• سیددرید موسوی مجاب ³

¹ دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

² استاد گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³ استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

توافق دولت‌ها در اعلامیه هزاره سازمان ملل متحد در سال 2000 جهت از بین بردن فقر، گرسنگی و تهیه مسکن برای شهروندان و برگزیدن روز 10 اکتبر از سال 1986 تاکنون با نام «روز جهانی بی‌خانمانی » از سوی «برنامه اسکان بشر » سازمان ملل متحد، به‌خوبی حکایت از آن دارد که افزایش تعداد بی‌خانمان‌ها به عنوان یک آسیب اجتماعی، دولت‌ها را به تکاپو انداخته است. بی‌خانمان‌ها به دلیل برهم زدن نظم و امنیت و ایجاد ترس در میان شهروندان و به‌عنوان ناقضان هنجارهای اجتماعی، با مداخله‌ها و پاسخ‌های قهرآمیز کیفری روبه‌رو می‌شوند. جرم‌انگاری بی‌خانمانی و جرم‌انگاری برخی اعمال اجتناب‌ناپذیر و حیاتی بی‌خانمان‌ها نظیر چادرزدن، خوابیدن و ادرار کردن در اماکن عمومی، سد معبر و... که نهایتاً منجر به جمع‌آوری آنها، جریمه نقدی، حبس، بستری کردن اجباری و سایر تدابیر قهرآمیز می‌شود، از مهم‌ترین جلوه‌های مداخله کیفری در حوزه بی‌خانمانی محسوب می‌شود. در کنار اقدامات واکنشی و سرکوبگر، توسل به سیاست‌های رفاهی، حمایتی، اقدامات پیشگیرانه و مداخله‌های غیرکیفری در مقابله با بی‌خانمانی نیز حائز اهمیت است.

این مقاله با روش «توصیفی تحلیلی» و بررسی اسناد و مقررات مرتبط، تحلیل محتوای پرونده‌های بی‌خانمان‌ها در سال‌های اخیر و همچنین مصاحبه با بی‌خانمان‌ها و کنشگران قضایی، سعی در بیان رویکردهای کیفری و غیرکیفری نسبت به بی‌خانمانی و ارزیابی میزان اثربخشی این مداخله‌ها دارد. نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که مجازات بی‌خانمان‌ها و بهره‌گیری از روش‌های کیفری و سرکوب‌گرانه و نیز روش‌های پیشگیرانه و اصلاحی جرم‌شناسی بالینی اثربخش نبوده است. در مقابل، رویکردهای درمان‌محور و حل مسئله با همکاری تنگاتنگ نظام قضایی و درمانی و نیز درهم آمیختن مجازات و درمان، از چرخه تکرار بی‌خانمانی جلوگیری می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• بی‌خانمانی
• مداخله کیفری
• رویکردهای درمان‌مدار
• سیاست‌های حمایتی

موضوعات

• حقوق جزا و جرم شناسی

عنوان مقاله [English]

Criminal and non-criminal interventions against the phenomenon of homelessness; A comparative study in the legal system of Iran and the United States of America

نویسندگان [English]

• Shirindokht Pirouzanfard ¹
• Mohammad Jfar Habibzadeh ²
• Seyed Doraid Mousavi Mojab ³

¹ PhD student in Criminal Law and Criminology, School of Law, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

² Professor, Department of Criminal Law and Criminology, School of Law, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

³ Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The agreement of the governments in the Millennium Declaration of the United Nations in 2000 to eliminate poverty, hunger and provide housing for the citizens and choosing October 10th since 1986 as "World Homelessness Day" by the "Human Settlement Program" The United Nations is well aware that the increase in the number of homeless people as a social harm has made governments struggle. Homeless people face criminal interventions and coercive responses due to disrupting order and security and creating fear among citizens and as violators of social norms. Criminalization of homelessness and criminalization of some inevitable and vital actions of the homeless, such as pitching tents, sleeping and urinating in public places, roadblocks, etc., which ultimately lead to their collection, fines, imprisonment, hospitalization Compulsory and other coercive measures are considered to be one of the most important manifestations of criminal intervention in the field of homelessness. In addition to reactive and repressive measures, resorting to welfare policies, support, preventive measures and non-criminal interventions in dealing with homelessness is also important.

This article tries to express criminal and non-criminal approaches to homelessness and evaluate the effectiveness of these interventions. The results of the research indicate that the punishment of the homeless and the use of punitive and repressive methods as well as the preventive and corrective methods of clinical criminology have not been effective. On the other hand, treatment-oriented and problem-solving approaches with the close cooperation of the judicial and treatment systems, as well as mixing punishment and treatment, prevent the cycle of repeating homelessness.

کلیدواژه‌ها [English]

• homelessness
• criminal intervention
• treatment-oriented approaches
• support policies