نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی

2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی از دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

دادرسی الکترونیکی به معنای ابتنای فرآیند رسیدگی کیفری بر تجهیزات الکترونیکی، ثبت، پردازش و تبادل اطلاعات است که به عنوان پدیده­ای جدید به همراه رایانه­ای شدن امور مطرح شده و فرض بر آن است که نقش به سزایی در روزآمد، کم‌هزینه و عادلانه کردن رسیدگی کیفری دارد.
از منظر تقنینی، «دادرسی الکترونیکی» عنوان مبهمی در بخش نهم قانون آیین دادرسی کیفری است که صرفاً به پشتوانه پیش­بینی در قانون مطرح شده است و با دادرسی جرایم رایانه­ای یکی نیست. میان این دو رابطه عموم و خصوص من‌وجه برقرار است؛ چنان‌ که در دادرسی الکترونیکی تلاش می­شود تا فرآیند رسیدگی کیفری نسبت به عموم جرایم با استفاده تجهیزات الکترونیکی و در فضای سایبر انجام شود. ولی در دادرسی جرایم رایانه­ای، از امکانات و فرآیندها برای کشف، اثبات و پیگیری جرایم رایانه­ای استفاده می­شود که ممکن است بعضاً با فرآیند کیفری سنتی انجام شود. با این حال چون دادرسی جرایم رایانه­ای، یکی از صورت­های دادرسی کیفری افتراقی است و در قانون آیین دادرسی کیفری نیز از همین وجه مورد تأکید قرار گرفته است، وجه افتراق استفاده از رایانه برای رسیدگی به جرم رایانه­ای است. به سخن دیگر، همچنان‌که مرتکب با استفاده از رایانه، مرتکب جرم رایانه­ای شده است؛ با بهره­گیری از امکانات و ظرفیت­های محیط رایانه، به اتهام وی رسیدگی شود. در این صورت دادرسی جرایم رایانه­ای در بطن دادرسی الکترونیکی قرار می­گیرد و با آن رابطه عموم و خصوص مطلق برقرار می­کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Electronic Trial versus Computer Crimes: Challenges and Necessities

نویسندگان [English]

  • Hassanali Moazenzadegan 1
  • Narjes Roosta 2

چکیده [English]

Electronic trial means basing criminal proceedings upon electronic devices, logging, processing and exchanging information, which is a new phenomenon accompanied by computerizing of the works. It is supposed that this process plays an important role in modernizing criminal proceedings and making it more fair and economic.
In relation to the laws, electronic trial is a vague title on the ninth chapter of the Criminal Procedure Act, and is completely different from proceedings in computer crimes. There is partial overlap between these two, because electronic trial is about to use electronic instruments to try all crimes, but in trial of computer crimes, the purpose is to prove these type of crimes, using all possible ways, modern or traditional (non-electronic). Although, because trial of computer crimes is one type of differential proceedings, and this has been considered important in the Criminal Procedure Act, the differentiating factor is the use of computer in trial of computer crime. In other words, as the perpetrator uses computer to commit the crime, she will be tried by using the capabilities provided by computer. By doing so, trial of computer crimes will be a part of the electronic trial and their relationship will be a complete overlap.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Electronic Trial
  • Computer Crimes
  • Differential Criminal Procedure
  • Criminal Process
-      آشوری، محمد، «مفاهیم عدالت و انصاف از دیدگاه کنوانسیون اروپایی حقوق بشر»، در: مجموعه حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، زیر نظر محمد آشوری، چاپ اول، نشر گرایش، 1383.
-      افشارنیا، طیب؛ مبین، حجت، اطاله دادرسـی و توسعه قضایی، تهران، انتشارات خرسندی، 1388.
-      حیدری، الهام؛ اصل آزادی دلیل و ارزیابی دلیل در دادرسی کیفری ایران و انگلیس، رساله دکتری حقوق جزا و جرم­شناسی، پردیس قم دانشگاه تهران، 1391.
-      خالقی، علی، نکته­ها در قانون آیین دادرسی کیفری، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، 1393.
-      رضوانی، سودابه؛ آقا میرسلیم، مرضیه­سادات، «کارآمدی خدمات الکترونیکی و فناوری ارتباطات و اطلاعات در حوزه عدالت کیفری»، در: بایسته­های پژوهش در نظام عدالت کیفری (مقالات برگزیده نخستین همایش ملی پژوهش در نظام عدالت کیفری؛ فرصت­ها و چالش‌ها)، تهران، نشر میزان، 1392.
-      روزنا، جیمز؛ و دیگران، انقلاب اطلاعات، امنیت و فناوری­های جدید، ترجمه علیرضا طیب، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1389.
-      شاه حیدری پور، محمدعلی؛ همتی، مجتبی، شرح اصول رفتار قضایی (بنگلور)، تهران، انتشارات خرسندی، 1389.
-      شاهسوند، مهدی؛ خجسته‌بخت، مجتبی، سیستم مدیریت پرونده قضایی، تهران، انتشارات روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، 1388.
-      طهماسبی، جواد، آیین دادرسی کیفری، جلد دوم، تهران، نشر میزان، 1394.
-      عالی­پور، حسن، جزوه آیین دادرسی کیفری (دادرسی افتراقی)، دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم­شناسی، دانشگاه اصفـهان، گروه حقوق، نیمـسال نخسـت سال تحصیلی 93-1392.
-      فلچر، جورج. پی، مفاهیم بنیادین حقوق کیفری، ترجمه سیدمهدی سیدزاده ثانی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1384.
-      فیضی، کامران؛ مقدسی، علیرضا، دولت الکترونیک: بازآفرینی دولت در عصر اطلاعات، تهران، انتشارات ترمه، 1384.
-      گلدوست جویباری، رجب؛ اکبری، جهاندار، «عوامل انسانی اطاله دادرسی در امور کیفری»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 49، بهار و تابستان 1388.
-      ماندل، رابرت، چهره متغیر امنیت ملی، چاپ دوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران، 1379.
-      محمدزاده، مهدی، «کارآمدی دادرسی در نظام عدالت کیفری»، در: بایسته­های پژوهش در نظام عدالت کیفری (مقالات برگزیده نخستین همایش ملی پژوهش در نظام عدالت کیفری؛ فرصت­ها و چالش­ها)، تهران، نشر میزان، 1392.
-      محمدیان، سارا؛ محمدرضاپور، بابک، «لزوم تشکیل پرونده شخصیت در فرایند کیفری ایران»، مجله پزشکی قانونی، دوره 19، شماره­های 2 و 3، تابستان و پاییز 1392.
-      مؤذن­زادگان، حسنعلی، «تضمینات حقوق دفاعی متهمان و امر بازجویی در مرحله تحقیقات مقدماتی»، مجله حقوق و سیاست، سال دوازدهم، شماره 28، بهار 1389.
-      میرزاپور، سلیمان؛ حیدری، ولی، «بررسی کارآمدی دادرسی الکترونیک و تحقق آن به عنوان یکی از مولفه­های شهر الکترونیک»، در: بایسته­های پژوهش در نظام عدالت کیفری (مقالات برگزیده نخستین همایش ملی پژوهش در نظام عدالت کیفری؛ فرصت­ها و چالش­ها)، تهران، نشر میزان، 1392.
-      ناجی زواره، مرتضی، دادرسی بی­طرفانه در امور کیفری، تهران، انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش، 1389.
 
-      Bennett, Colin, “Securitization and Surveillance: from Privacy Rights to Security Risks”, in: Transparent Lives: Surveillance in Canada, AU Press, Athabasca University, 2014.
-      Calo, Ryan, Digital Market Manipulation, George Washington Law Review, vol. 82, 2014.
-      Crowell, James, “the Electronic Courtroom”, Journal of Science and Technology Law, Boston University, vol. 10, 1998.
-      Fairfield, Joshua; Luna, Erik, “Digital Innocence”, Cornell Law Review, vol. 99, 2014.
-      Hopwood, Shon, “The not so Speedy Trial Act”, Washington Law Review, vol. 89, 2014.
-      Mason, Stephen, Electronic Disclosure, 3rd edition, LexisNexis Butterworth, 2012.
-      Paterson, Craig, Understanding the Electronic Monitoring of Offenders, VDM Verlag Dr. Muller Aktiengesellschaft, Saarbrucken, Germany, 2009.
-      Perrin, Bertrand; and others, “Electronic Evidence in Swiss Criminal Procedure”, Digital Evidence and Electronic Signature Law Review, vol. 8, 2011.
-      Schellekens, Maurice, “Digital Watermarks as Legal Evidence”, Digital Evidence and Electronic Signature Law Review, vol. 8, 2011.