نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

کارکردهای متعدد سازمان­های مردم­نهاد (سمن) باعث شده است تا کنش­گران دولتی در عرصه ملی و بین­المللی نتوانند به آسانی حضور آنها را نادیده بگیرند. در پی تدوین قانون آیین­دادرسی­کیفری 1392، قانون­گذار ماده 66 را در جهت حمایت از گروه‌های آسیب­پذیر و یا در جرایمی که دارای بزه­دیده خاصی نمی­باشند، اختصاص داد و بر حضور سمن­ها در فرآیند کیفری تأکید کرد. این ماده در ابتدا طرق حضور سمن­ها را در قالب اعلام جرم، شرکت در دادرسی و اعتراض به آراء مورد شناسایی قرار می­داد. متاسفانه در تغییرات انجام‌شده در سال 1394 حق اعتراض سمن­ها به آرای مراجع قضایی از ماده مذکور حذف گردید. حذف چنین حقی از این ماده در کنار نظارت پسینی رئیس قوه­قضاییه تأثیر مستقیمی بر حضور و اقدامات سمن­ها در فرآیند کیفری داشت. خوشبختانه با تصویب قانون احکام دائمی برنامه­های­ توسعه ­کشور در سال 1395 نظارت پسینی مذکور اصلاح گردید. اما موضوع حق سمن­ها برای اعتراض به آراء مندرج در ماده 66 احیا نشد.
نوشتار حاضر مبنا، شروط و طرق حضور سمن­ها را در پرتو قانون آیین دادرسی کیفری مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد داد تا از این رهگذر رویکرد نظام حقوقی ایران نسبت به تحقق سیاست جنایی مشارکتی مورد ارزیابی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

NGOs in the Criminal Process in the Light of the Code of Criminal Procedure

نویسنده [English]

  • Mohammad Hossein Ramazani Ghavamabadi

چکیده [English]

Multiple functions of NGOs have caused state actors in national and international arena could not easily ignore their presence. Following the ratification of Code of Criminal Procedure in 2015, legislature made it possible, in article 66, for NGOs to take part in criminal proceedings to promote the interests of vulnerable groups and also play an important role in victimless crimes. According to the first version of this article, NGOs could participate in different steps of criminal process, from complaint to appeal. Unfortunately, in the subsequent modification of the Code, the role of NGOs in appeal was denied. This modification, besides to the necessity of the NGO to be qualified by the head of the Judiciary, had negative effect on the role of NGOs in criminal proceedings. One of these negative points, discretion of Judiciary's head to qualify the NGOs, was modified by an act in 2016. But the other one, inability of the NGOs to appeal, still exists.
In this paper, we will discuss the basics, requirements and the ways of the participation of NGOs in criminal proceedings, as provided by Iranian legislature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • NGO
  • Prosecutor
  • Victim
  • Crime report
  • Criminal Process
-      آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری: کلیات و دعاوی ناشی از جرم، دفتر اول، چاپ هفدهم، دوراندیشان، 1394.
-      بیگ‌زاده، ابراهیم، «تأثیر سازمان‌های غیردولتی در شکل‌گیری و اجرای قواعد بین‌المللی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 15، پاییز و زمستان 74.
-      تقوی، سیدجواد؛ صیامی نمین، فرشید؛ کتابدار، مجیدرضا؛ و محمد حیدری ساری، نقش تشکل‌های مردم­نهاد در نظارت بر بازار، شرکت چاپ و نشر بازرگانی،1390.
-      جمشیدی، علیرضا، سیاست جنایی مشارکتی، نشر میزان، بهار1390.
-      رستمی، ولی، «مشارکت مردم در فرآیند کیفری (بررسی سیاست جنایی کشورهای غربی)»، فصلنامه حقوق، شماره2، تابستان 1386.
-      رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین، «حضور سازمان‌های غیردولتی در پیشگاه مراجع قضایی بین­المللی»، فصلنامه حقوق، شماره 2، تابستان 1387.
-      رهامی، محسن، جرایم بدون بزه­دیده، چاپ اول، نشر میزان، 1387.
-      زینالی، امیرحمزه، «سازوکارهای حقوق کیفری ایران در زمینه اعمال حق دادخواهی کودکان بزه‌دیده (حق بر شکایت کودک)»، مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، شماره 3، بهار و تابستان 1393.
-      شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی ـ دوره بنیادین، جلد دوم، چاپ نوزدهم، انتشارات دراک، بهار 1392.
-      عمارتی نوش‌آبادی، محمدسالار، نقش جامعه مدنی در پیشگیری از جرم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، 1388.
-      کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، جلد اول، چاپ دوم، انتشارات بهنشر، 1365.
-      کوشکی، غلامحسن، «سازمان­های غیردولتی: از انفعال تا مشارکت رو به فعال در تعقیب دعوای عمومی»، پژوهش حقوق کیفری، شماره 4، پاییز 1392.
-      گرجی فرد، حمیدرضا، جرم‌شناسی سبز و جرایم زیست‌محیطی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، 1392.
-      لازرژ، کریستین، درآمدی بر سیاست جنایی، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ دوم، نشر میزان،1390.
-      میرخلیلی، سید محمود؛ و جواد رجبی، «پیشگیری کیفری از بزه‌دیدگی مکرر»، مجله حقوق اسلامی، شماره 34، پاییز 1391.
-      نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، «از سیاست کیفری تا سیاست جنایی»، در: لازرژ کریستین، درآمدی بر سیاست جنایی، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ دوم، نشر میزان،1390.
-      نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، «رویکرد بزه‌دیده‌شناختی به بزه­های بدون بزه­دیده»، در: رهامی، محسن، جرایم بدون بزه­دیده، چاپ اول، نشر میزان، 1387.
-      نوبهار، رحیم، حمایت حقوق کیفری از حوزه­ها­ی عمومی و خصوصی، انتشارات جنگل، 1387.
-      Delmas-Marty, Mireille, «Ni Victimes ni Procureurs, qui sont-ils?», Archives de Politique Criminelle, N 10, 1988.
-      Salmon, Jean, Dictionnaire de Droit International Public, Bruxelles, Bruylant, 2001.