نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

دعاوی ناشی از جرم در دو دسته دعوای عمومی و خصوصی قرار می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین موضوعات در این دعاوی، تعیین و شناسایی طرفین آن است. دعوای عمومی توسط دادستان اقامه می‌شود، اما در دعوای خصوصی، تعیین افراد ذینفع همواره ساده نیست.
مسأله اصلی این پژوهش آن است که با توجه به حاکمیت قواعد و احکام دادرسی مدنی بر دعوای خصوصی ناشی از جرم، چه کسانی غیر از مجنی‌علیه حق اقامه این دعوا را دارند. آیا غیر از اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی نیز می‌توانند دعوای خصوصی را نزد محاکم کیفری اقامه نمایند یا خیر؟
بررسی‌ها حاکی از آن است که در نظام حقوقی بیشتر کشورها از جمله فرانسه، علاوه‌بر مجنی‌علیه، اشخاص دیگری نیز حق طرح دعوای خصوصی را دارند. این دعوا می‌تواند به طور ارادی یا قهری قابل انتقال باشد، به‌ گونه‌ای که امکان اقامه دعوا توسط جانشینان اعم از ورثه، بیمه‌گر و منتقلٌ‌الیه وجود داشته باشد.
نتایج نشان داد که در مقررات ایران در این حوزه، علاوه ‌بر پراکندگی و عدم انسجام قوانین، در برخی موارد با خلأ قانونی مواجه‌ هستیم. پیشنهاد می‌گردد تا با نگاهی به قوانین کشورهای دیگر، قوانین این حوزه انسجام یابند و مقرره‌هایی در خصوص ارتقای حمایت از مدعیان دعوای خصوصی ناشی از جرم تصویب شود، زیرا وجود قوانین متعدد در کنار رویه‌های قضایی متفاوت به پیچیدگی‌ مسائل مربوط به دعوای خصوصی دامن زده است.
این نوشتار با توجه به مطالعه قوانین ایران و فرانسه سعی در پاسخ به مسائل پیش‌رو در این زمینه دارد. بر این اساس، پرداختن به موضوع در قالب اثر پژوهشی مستقل ضروری بوده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition of Claimant In Private Suit Resulting From A Crime

نویسندگان [English]

  • Abbas Karimi 1
  • Mohsen Saeedinia 2

چکیده [English]

The litigations resulting from a crime may be categorized in two categories of private and public suits. One of the most significant issues in such suits is the recognition of parties to them. A public suit is lodged by the public prosecutor against a defendant. The private suit is, however, made by persons whose beneficiary status may not be determined as simply as expected.
The main issue of this paper is to recognize the persons along with the victim to have the right to lodge a case in line with the observance of civil procedure rules and regulations.
 May legal entities other than real entities, lodge a private suit before criminal courts? In addition, which damages mentioned under the 2014 Criminal Procedure Code may be claimed by such persons?
In the legal system of the most countries like, France, in addition to victim, the others can suit a private case. This Suit can transform voluntarily or forcibly. Then, successors such as heirs, insurer and transferee and those who have been hurt directly from crime can suit this case.
Studies show that the regulations of Iran in this area suffer from scattering, incoherence and legal vacuum. In this regard, it is suggested that in view of the other countries' law and regulations, the regulations in this area would been consistent and some rules approved about promoting the protection of claimants in private suit resulting from crime; because various rules and laws governing such suits, along with conflicting precedents have led to some implications on the issues of the private suit resulting from a crime under the Iranian legal system, made judges confused. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Private Suit
  • Immaterial Damage
  • Substitutes of the Private Complainant
  • legal persons
  • Collective Claims
-      آخوندی محمود، آیین دادرسی کیفری، جلد اول، انتشارات سمت، چاپ چهاردهم، 1388.
-      ابراهیم، عید نایل، تدخل المؤمن فی­الدعوا الجنائیه، دارالنهضه العربیه، 1996 م.
-      استفانی، گاستون؛ و دیگران، آیین دادرسی کیفری، ترجمه حسن دادبان، جلد اول، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1377.
-      امامی، سید حسن، حقوق مدنی، جلد 2، چاپخانه اسلامیه، چاپ ششم، 1370.
-      بابایی، ایرج، حقوق بیمه، انتشارات سمت، چاپ ششم، 1386.
-      بشیری، عباس؛ ­پوررحیم، مریم؛ و دیگران، حقوق کاربردی وقف و اراضی موقوفه، انتشارات جنگل، 1390.
-      بو، روژه، حقوق بیمه، ترجمه دکتر محمد حیاتی، بیمه مرکزی ایران، چاپ دوم، 1387.
-      بوریکان، ژاک؛ و آن‌ماری سیمون، آیین دادرسی کیفری فرانسه، ترجمه عباس تدین، انتشارات خرسندی، 1389.
-      تقربی، ایرج، «مسئولیت مدیران عامل و هیأت­مدیره و بازرسان در شرکت­های سهامی»، مجله کانون وکلا، 1353، ش 128 و 129.
-      توفیق، لویس، ذاتیه الدعوا­ المدنیه الناشئه الجریمه، قاهره، 2004 م.
-      جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، انتشارات گنج دانش، چاپ ششم، 1372.
-      رئوف، عبید، المشکلات العملیه الهامه فی­الاجرائات الجنائیه، جلد 1، الطبعه الثالثه، 1980 م.
-      زراعت، عباس، «خواهان دعوای خصوصی به تبع دعوای عمومی»، مجله پیام آموزش، سال اول، شماره 1، مهر و آبان 1382. 
-      سامی الشواء، محمد، دور المؤمن لدیه فی­الدعوا الجنائیه: دراسه المقارنه بین القانون المصری و الفرنسی، دارالنهضه العربیه، 1994 م.
-      السنهوری، عبدالرزاق احمد، الوجیز فی شرح القانون المدنی (النظریه العامه للالتزام)، جلد 1، دار­النهضه العربیه، 1966 م.
-      ــــــــــــــــــــــــــ ، الوسیط فی شرح قانون المدنی الجدید، جلد اول، بیروت، حلبی الحقوقیه، 2009 م.
-      شفایی، علی‌احسان، دفاع از منافع جمعی در قلمرو مسئولیت مدنی، رساله دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،1390.
-      الصده، عبدالمنعم فرج، أصول القانون، بیروت، دار­النهضة العربیة للطبع و النشر و التوزیع، 1998 م.
-      العرابی ،علی زکی، المبادئ الأساسیه للإجراءات الجنائیه، جلد 1، القاهره، مطبعه لجنه التألیف و الترجمه و النشر، 1951 م.
-      فتحی، سرور احمد، الوسیط فی قانون الاجراءات الجنائیه، الجزء الاول، القاهره، دار النهضه العربیه، الطبعه الثانیه، 1980 م.
-      فرج، توفیق حسن، المدخل للعلوم القانونیه (النظریه العامه للقانون و النظریه العامه للحق)، بیروت، الدارالجامعیه، 1988 م.
-      فقیه نخجیری، حسن، دعوای خصوصی در دادگاه جزا، چاپ داورپناه، 1351.
-      فوزیه، عبدالستار، الادعاء المباشر فی­الاجراءات الجنائیه، دراسه المقارنه، دار­النهضه العربیه، 1990 م.
-      قاسمی‌حامد، عباس؛ و آرزو فلاح، «دعوای گروهی و تأثیر آن بر حمایت از حقوق مصرف­کننده»، فصلنامه دیدگاه­های حقوق قضایی، شماره 65، بهار 1393.
-      القللی، محمد مصطفی، اصول قانون تحقیق الجنایات، القاهره، مطبعه فتح­الله الیاس نوری بمصر، الطبعه الثالثه، 1945 م.
-      کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی: الزام‌های خارج از قرارداد، جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1382.
-      کاتوزیان، ناصر؛ و محسن ایزانلو، مسئولیت مدنی، جلد 3 ، انتشارات دانشگاه تهران، 1387.
-      کاویانی، کورش، حقوق شرکت­های تجارتی، نشر میزان، 1386.
-      لارگیه، ژان، آیین دادرسی کیفری فرانسه، ترجمه حسن کاشفی اسمعیل­زاده، انتشارات گنج دانش، 1378.
-      محسنی، حسن؛ غفاری فارسانی، بهنام؛ و دیگران، «دعاوی جمعی و نقش آنها در احقاق حقوق مصرف­کنندگان»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال اول، شماره 1، پاییز 1391.
-      المرصفاوی، حسن صادق، الدعوا المدنیه امام المحاکم الجنائیه، الاسکندریه، منشأه المعارف، الطبعه الرابعه، 1997 م.
-      مرقس، سلیمان، الوافی فی شرح القانون المدنی: فی­الالتزامات، جلد 2، القاهره، دارالنهضه العربیه، الطبعه الخامسه، 1988 م.
-      نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ و حمید هاشم بیکی، دانشنامه جرم­شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، 1377.
-      نقیبی، سیدابوالقاسم، خسارت معنوی در حقوق اسلام، ایران و نظام­های حقوقی معاصر، امیر کبیر، چاپ دوم، 1388.
-      Bigot, Jean; et Daniel Langé, Jean-Louis, Respaud l'Intermédiation d'Assurance, Tome 2, L.G.D.J, 2009.
-      Bonfils, Philippe, L'action Civile: Essai Sur la Nature Juridique D'une Institution, Thèse Publiée Par Les Presses Universitaires d’Aix-Marseille, 2000.
-      Chambon, Pierre, Le Juge D'instruction, Théorie Et Pratique De La Procédure, Dalloz-Sirey, 4ème Édition, 1997.
-      Demogue, René, Traité Des Obligations En Général, Tome 4, Paris, Rousseau, 1924.
-      Hugueney, Louis, Sur l'application de la Maxime Electa Unavia, Revue Critique de Législation et de Jurisprudence, 73e Année, Nouvelle Série, Tome 53, 1933.
-      Larguier, Jean, Remarques Sur l'action Civile Exercée Par Une Personne Autre Que La Victime, dans La Chambre Criminelle et sa Jurisprudence, Recueil D'études En Hommage À La Mémoire De Maurice Patin, Paris, Cujas, 1966.
-      Mazeaud, Henri et Leon, Traite Theorique et Pratique de la Responsabilite Civile, Delictuelle et Contractuelle, Tome 3, Paris, Sirey, Edition 11, 1934.
Merle, Roger; et André Vitu, Traité de Droit Criminel, Tome 2, Procédure Pénale, Paris, Dalloz, 5ème Édition, 2001.