نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیاردانشگاه تهران، پردیس قم

2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تهران، پردیس قم

3 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران

چکیده

شکنجه از زمره‌‌ی مهم‌ترین جرایم علیه حقوق بشر می‌باشد. مبنای عدم مشروعیت این عمل، چه از لحاظ تعالیم مکتب اسلام و چه از لحاظ قواعد حقوق بشر، توهین به کرامت و شرافت انسان است. نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با صراحت تمام، ممنوعیت مطلق شکنجه را مورد پذیرش قرار داده است. مبنای این حکم را می‌توان در آموزه های مکتب مقدس اسلام و همچنین کنوانسیون‌ های بین‌ المللی مربوط به ممنوعیت شکنجه جستجو کرد. عموم و اطلاق ادله‌‌ی  شرعی، ایراد هر نوع اذیت و آزار نسبت به انسان‌ها را ممنوع دانسته است و جامعه‌‌ی جهانی نیز به شدت به دنبال ریشه‌‌کن کردن این پدیده‌‌ی شوم می‌ باشد. نظام کیفری ایران به متابعت از اصول اساسی نظام حقوقی ایران و در راستای حمایت کیفری از اصول قانون اساسی اقدام به جرم‌ انگاری شکنجه کرده است. ماده‌‌ی 578 قانون مجازات اسلامی جرم شکنجه را مورد حکم قرار داده است. این ماده به واسطه‌‌ی نواقصی که دارد نمی‌تواند ضمانت اجرای شایسته‌‌ای برای اصل 38 قانون اساسی باشد. ولی به هرحال با عنایت به این که اصل 38 قانون اساسی به نحو مطلوبی مسئله‌ی ممنوعیت مطلق شکنجه را مطرح کرده است، با اصلاح قوانین عادی و هم‌سو کردن آنها با اصول قانون اساسی می‌توان قدم بزرگی در پیش‌گیری از ارتکاب این جرم برداشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Article 38 of Constitution of Islamic Republic of Iran (Prohibition of Torture): Explaining its Principles and Reviewing the Existing Criminal Policy Thereof

نویسندگان [English]

  • Ahmad Haji dehabadi 1
  • Ebrahim Ahmadi 2
  • Jalaledin Samsami 3

چکیده [English]

Torture is one of the most serious crimes against human rights. From the perspective of Islamic law as well as human rights rules, the reason of its prohibition is insolence to human dignity and integrity. In article 38 of constitution, torture has been forbidden by legal system of Islamic Republic of Iran. The basis of this Article is Islamic law and its international conventions. All religious arguments have absolutely prohibited human's persecution and ill-treatment. Global community also seeks to eradicate this ominous phenomenon.  Iranian criminal system has predicted torture as a crime in support of principles of Islamic Republic of Iran's Constitution. Article 578 of Islamic Penal Code has described torture as a crime. This article has weaknesses and shortcomings. Therefore, it cannot support efficiently Article 38 of constitution. Amendment of this article according to the Article 38 of constitution of Islamic Republic of Iran can be an important step towards preventing this crime

کلیدواژه‌ها [English]

  • Torture
  • constitution of Islamic Republic of Iran
  • Islamic rights
  • human rights
  • criminal policy of Iran (Iranian criminal policy)
-       آقایی ­نیا، حسین، حقوق کیفری اختصاصی، جرایم علیه اشخاص (جنایات)، ویرایش دوم، نشر میزان، 1385.
-       ابراهیم‌زاده آملی، بنی‌الله، حاکمیت دینی، انتشارات اداره آموزش­های عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، 1378.
-       اردبیلی، محمدعلی، حقوق بین­الملل کیفری، گزیده مقالات 1، نشر میزان، 1383.
-       ـــــــــــــــــــ، حقوق جزای عمومی، جلد 1، ویرایش سوم، انتشارات میزان، 1392.
-       ـــــــــــــــــــ، «شخصیت شکنجه­گر»، بانک مقالات حقوقی دادگستری2، 1388.
-       ـــــــــــــــــــ، «شکنجه»، مجله تحقیقات حقوقی 9، بی­تا.
-       افراسیابی، محمداسماعیل، حقوق جزای عمومی، جلد 1، ویرایش اول، انتشارات فردوس، 1382.
-       انصاف­پور، غلامرضا، فرهنگ فارسی کامل، ویرایش اول، انتشارات زوار، 1377.
-       باهری، محمد، نگرشی بر حقوق جزای عمومی، مقارنه و تطبیق رضا شکری، ویرایش دوم، انتشارات مجد، 1380.
-       بسته­نگار، محمد، حقوق بشر از منظر اندیشمندان، شرکت سهامی انتشار، 1380.
-       جلالی، تهمورس، فرهنگ جلالی ویراست فرهنگ پایه، به کوشش لیلا جلالی، نشر اختران، 1386.
-       جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد 3، انتشارات گنج دانش، 1378.
-       جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت، فقاهت و عدالت، انتشارات اسراء، پاییز 1379.
-       حجتی، سیدمهدی، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، انتشارات میثاق عدالت، 1384.
-       خالد مسعود، محمد، فلسفه‌ حقوق اسلامی، ویرایش اول، ترجمه‌ محمد رضا ظفری و فخرالدین اصغری آقمشهدی، قم، انتشارات بوستان کتاب، 1382.
-       دهخدا، علی‌اکبر، لغت­نامه‌ دهخدا، جلد 9، ویرایش دوم از دوره‌ جدید، انتشارات دانشگاه 1377.
-       ذاکریان، مهدی، مفاهیم کلیدی حقوق بشر بین­المللی، نشر میزان، زمستان 1383.
-       رنجبران، امیرحسین، «جایگاه قاعده منع شکنجه در حقوق بین­الملل معاصر»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی 70،زمستان 1384.
-       زراعت، عباس، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، ویرایش سوم، انتشارات ققنوس، زمستان 1380.
-       زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات ـ 1، انتشارات ققنوس، زمستان 1382.
-       سرمدی، مهدی، «تجزیه و تحلیل کنوانسیون منع شکنجه و سایر رفتارها و مجازات­های ظالمانه، غیر انسانی و تحقیرآمیز»، مجله‌ دادرسی 61، فروردین و اردیبهشت 1386.
-       شاهدی، مظفر، ساواک ـ سازمان اطلاعات و امنیت کشور، انتشارات مؤسسه‌ مطالعات و پژوهش­های سیاسی، بهار 1386.
-       شریفیان، جمشید، راهبرد جمهوری اسلامی ایران در زمینه حقوق بشر در سازمان ملل متحد، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1380.
-       شکری، رضا؛ و سیروس قادر، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی، ویرایش دوم، نشر مهاجر، 1385.
-       صادقی، محمدهادی، «جرم شکنجه در حقوق ایران»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز 37، زمستان 1381.
-       طبرسی، امین السلام ابی علی الفضل بن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد20، ویرایش اول، ترجمه‌ میر باقری و دیگران، قم، انتشارات فراهانی، 1350.
-       علامه، غلام­حیدر، جنایات علیه بشریت و حقوق بین الملل کیفری، نشر میزان، پاییز 1385.
-       عوده، عبدالقادر، حقوق جنایی اسلام با تعلیقات مرحوم سید اسماعیل صدر، جلد 1، ویرایش دوم، ترجمه اکبر غفوری، مشهد، انتشارات موسسه‌ چاپ آستان قدس رضوی، 1379.
-       گلدوزیان، ایرج، محشای قانون مجازات اسلامی، ویرایش اول، انتشارات مجد، آبان 1382.
-       ـــــــــــــــــــ، بایسته­های حقوق جزای عمومی، ویرایش دوم، انتشارات میزان، زمستان 1380.
-       گودرزی بروجردی، محمدرضا، و مظفر الوندی، حقوق بشر در نظام کیفری و زندان‌ها، انتشارات راه تربیت، 1382.
-       مارتینلی، فرانکو، تاریخ تفتیش عقاید، ترجمه‌ ابراهیم صادقیانی، تهرن، انتشارات جهان رایانه، بهار 1378.
-       مجتمع فرهنگی آیت الله طالقانی، حقوق بشر در جهان امروز (مجموعه مقالات کنگره بررسی مسائل اساسی حقوق بشر در جهان امروز)، شرکت سهامی انتشار، 1383.
-       محقق داماد، سید مصطفی، حقوق بشردوستانه‌ بین­المللی، انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی، 1383.
-       محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، ویرایش سوم، انتشارات دانشگاه تهران، زمستان 1377.
-       مرکز مطالعات حقوق بشر، حقوق بشر و چشم­اندازها، نشر گرایش، تابستان 1382.
-       معین، محمد، فرهنگ فارسی، جلد 2، ویرایش سوم، انتشارات امیرکبیر، 1364.
-       ممتاز، جمشید، و امیر حسین رنجبران، حقوق بین­الملل بشردوستانه مخاصمات مسلحانه داخلی، نشر میزان، 1384.
-       موسوی، سید عباس، شکنجه در سیاست جنایی ایران، سازمان ملل متحد و شورای اروپا، نشر خط سوم، 1382.
-       مهاجری، علی، جرائم خاص کارکنان دولت، انتشارات کیهان، 1372.
-       مهرپور، حسین، نظام بین­المللی حقوق بشر، انتشارات اطلاعات، 1377.
-       میرعباسی، سید باقر؛ و رُزی میرعباسی، نظام جهانی ارزیابی و حمایت از حقوق بشر، انتشارات جنگل، 1387.
-       ناصحی، مصطفی، تفکیک قوا و ولایت فقیه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1378.
-       نوربها، رضا، زمینه‌ حقوق جزای عمومی، ویرایش دوم، انتشارات گنج دانش، 1380.
-       هاشمی، محمد، حقوق بشر و آزادی­های اساسی، ویرایش دوم، انتشارات میزان، پاییز 1384.
-       هنجنی، سید علی، «قواعد بنیادین حقوق بین­المللی کیفری و قواعد آمره»، نشریه‌ مرکز امور حقوقی بین­المللی معاونت حقوقی و امور مجلس، ریاست جمهوری 1384.
-       ابن روزبهان، فضل‌الله، سلوک الملوک، انتشارات خوارزمی، 1362.
-       ابن عابدین، حاشیه‌ ردالمحتار، جلد4، بیروت، انتشارات دارالفکر، 1415هـ،ق.
-        الحصفکی، المصطفی، حقوق الانسان فی دعوا الجزائیه، جلد5، بیروت، انتشارات مؤسسه‌ نوفل، بی­تا.
-        العاملی، الشیخ زین الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد7، انتشارات داوری، 1410 هـ،ق.
-       الماوردی، ابی الحسن علی بن حبیب البصری البغدادی، الاحکام السلطانیه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، بی تا.
-       الثقفی، ابراهیم بن محمد، القارات، جلد 1، انتشارات بهمن، بی تا.
-       الموسوی الخویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، جلد 1، انتشارات لطفی و دارالهادی، 1407 هـ،ق.
-       الهیثمی، نورالدین، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، جلد 1، قم، انتشارات دارالکتب العلمیه، 1408هـ،ق.
-       جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان و جلاء الاحزان، جلد8، 1338.
-       قاضی ابویعلی، محمدبن حسین فراء، احکام السلطانیه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، بی تا.
-       مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، جلد 2، بیروت، انتشارات مؤسسه الوفاء، 1403 هـ،ق.
-       ــــــــــــــــــــ، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، جلد 76، بیروت، انتشارات مؤسسه الوفاء، 1403 هـ،ق.
-       محقق اردبیلی، مجمع الفائده والبرهان، جلد 11، قم، انتشارات جامعه المدرسین، 1409 هـ،ق.
-       نجفی، شیخ محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد22، قم، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1367.
-       ــــــــــــــــــــــــ، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد41، قم، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1367.
-       واعظ کاشفی، کمال الدین حسین، مواهب علیه، جلد 3، انتشارات اقبال، 1317.
-       هندی، متقی، کنز العمال، جلد 1، بیروت، انتشارات مؤسسه الرساله، بی تا.
 
-       Brownlie, Ian, Basic Documents on Human Rights, 2nd Ed, London, Oxford  University Press, 1994.
-       Kuhner, R, Torture, Bernhardt (editor), Encyclopedia of Public International Law, 1985.
-       Roy S, Lee (editor), The International Criminal Court, Elementals of Crimes and Rules of Procedure and Evidence, NY, Transnational Publishers, 2002.
-       Smith, Rhone, Textbook on International Human Rights, London, oxford University Press, 2005.
-        Walker, David, The Oxford Companion to Law, Published by Oxford University Clarendon Press Oxford, 1980.