نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد فقه و حقوق جزای اسلامی

2 استادیار و مدیر گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه بیرجند

چکیده

این نوشتار به بررسی تأثیر توبه در حدود از دیدگاه فقه و قانون مجازات اسلامی، می‌پردازد. توبه عبارت است از بازگشت همراه با پشیمانی به سوی خدا و دوری از گناه و عزم بر عدم بازگشت به آن و نیز طلب مغفرت از خداوند و سعی و تلاش بر جبران گذشته. توبه از دیدگاه قرآن و سنت جایگاه بسیار ویژه و مهمی دارد و فرصتی اعطاء شده به مجرم است تا از رفتار خود پشیمان گشته و راه صلاح در پیش گیرد. توبه در کنار آثار اخروی، آثار دنیوی نیز دارد. با توجه به اینکه میزان تأثیر توبه در مجازات‌های دنیوی محل اختلاف فقیهان است، بررسی تأثیر آن بر مجازات‌های حدّی و تعزیری از دیدگاه فقه مقارن و قانون مجازات اسلامی و نیز چگونگی احراز توبه، مطالبی است که این نوشتار به آن پرداخته شده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Repentance and its effect on Hudud: A Comparative study in Islamic Jurisprudence and Islamic Penal Code of 2013

نویسندگان [English]

  • Jahandar Amini 1
  • Mohammad Ali Taheri 2

1

2

چکیده [English]

Repentance (Tobeh) includes returning with Penitence toward God and avoiding sinning. The penitent should make a resolution not to do sins again. And also the sinner should ask for God's forgiveness and try to compensate for his past. Regarding to Quran and Sunna, repentance has a special and important place. It is an opportunity given to the guilty to repent from his wrongs and to try to right. In addition to the other worldly effects, repentance has mundane effects, too. Since scholars differ about the amount of its effect in mundane punishments, it is necessary to consider its effects in punishments. There are several opinions about the effect of repentance in penalties. Zahariah believe that repentance does not have a role in the lapse of mundane penalties. Because accepting the lapse of punishments by repentance leads up to God's hudud come to a standstill. They believe repentance causing to lapse of unworldly penalties. The religions of Hanafieh, Malekieh and Shafehieh believe that punishment merely renders null the crime of combatant (Mohareb) and doesn't have any effects in other punishments, on condition that the combatant repents before government forces take action because only in proportion of the crime of fighting (together) (Moharebeh) there is a clear text (Nass-e-Sarih). Hanableh, Emameih and Shafehieh in one of the saying rely on Ahadis and in comparison (Qias) with other penalties, believe repentance generally clears Hudud. It seems that this opinion is more correct.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Repentance
  • Punishment
  • lapse of punishment
  • hudud
  • what is due to God
  • what is due to men
-        قرآن کریم.
-        ابن العربی، محمد‌بن عبدالله، احکام القرآن، المکتبة الشاملة، الاصدارالثانی، بی‌تا.
-        ابن حزم، محمد بن داود، المحلّی، تحقیق احمد محمد شاکر، دارالنفائس، ریاض، 1418 ق.
-        ابن رشد، محمدبن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیروت، دارابن حزم، 1420 ق.
-        ابن فارس، حسین احمد، معجم المقایس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت، دارالجبل، 1411 ق.
-        ابن قدامه، محمدبن عبدالله، المغنی و الشرح الکبیر، بیروت، دارالکتاب العربی، 1403 ق.
-        ابن قیم الجوزیۀ، محمدبن ابی‌بکر، اعلام الموقعین، بیروت، دارالکتاب العربی، 1416 ق.
-        ابن قیم الجوزیۀ، محمدبن ابی‌بکر، مدارج السالکین، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، 1408 ق.
-        ابن منظور، جمال الدین محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1408 ق.
-        ابو زهره، محمد، الجریمه، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
-        اسرافیلیان، رحیم، جرایم قابل گذشت، تهران، میزان، 1380.
-        الاصفهانی، راغب، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دمشق، دارالقلم، 1416ق.
-        امینی، جهاندار، ارتداد، حدّ یا تعزیر؟ مجله فروغ وحدّت، شماره 15، سال دوم، 1388.
-        الانصاری ابو یحیی، ذکریا، اَسنی المطالب، المکتبۀ الشاملۀ، الاصدار الثانی، بی‌تا.
-        بجیرمی، سلیمان بن محمد، تحفة الحبیب علی شرح الخطیب، المکتبة الشاملة، الاصدار الثانی، بی‌تا.
-        البخاری، محمدبن اسماعیل، الجامع الصحیح المختصر، تحقیق مصطفی دیب البغا، بیروت، ابن کثیر، چاپ دوم، 1407 ق.
-         البغوی، حسین بن مسعود، معالم التزیل، المکتبة الشاملة، الاصدار الثانی، بی‌تا.
-        بلعید، الصادق، القرآن و التشریع، بیروت، منشورات الحلبی‌الحقوقیه، 1425 ق.
-        بهنسی، احمد فتحی، الموسوعۀ الجنایی فی الفقه المقارن، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1421 ق.
-        الجزائری، ابوبکر جابر، منهاج المسلم، بیروت، دارالجیل، (قاهرة، دارالکتب السلفیه)، 1407 ق.
-        الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1406 ق.
-        حبیب زاده، محمد جعفر، محاربه در حقوق کیفری ایران، تهران، آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس، 1379.
-        حدّاد عادل، غلام‌علی، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، 1383.
-        الحرالعاملی، محمدبن الحسین، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بی‌جا، داراحیاء التراث العربی، 1403 ق.
-        حسنی، علیرضا، توبه در قرآن و سنت، تهران، رایزن، 1378.
-        الحطاب، شمس الدین محمد بن محمد، مواهب الجلیل فی شرح مختصر الخلیل، المکتبة الشاملة، الأصدارالثانی، بی‌تا.
-        الحلّی، ابوالقاسم، شرائع الاسلام، بیروت، دارالفداء، ط.2 ، 1403 ق.
-        الخرشی،محمدبن عبدالله، شرح مختصر الخلیل، المکتبة الشاملة، الاصدارالثانی، بی‌تا.
-        خطیب کرمانی، حسن، ملخّص اللغة، به اهتمام سیدمحمد دبیرسیاقی و غلامحسین یوسفی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1362.
-        الخویی، سیدابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، بی‌جا، لطفی، بی‌تا.
-        دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1377.
-        الرملی، ابن شهاب، نهایۀ المحتاج الی شرح المنهاج، بیروت، دارالکتب العلمیۀ، 1414ق.
-        الزحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی وادلته، تهران، احسان، 1427 ق.
-        السرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، المکتبة الشاملة، الاصدارالثانی، بی‌تا.
-        سلطانیان، مریم، نقش توبه در سقوط مسئولیت کیفری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم، 1386.
-        السمرقندی، نصر بن محمد، بحر العلوم، المکتبة الشامله، الأصدار الثانی، بی‌تا.
-        الشاطبی، ابراهیم بن موسی، الموافقات، تحقیق عبدالله دراز، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
-        الشربینی، خطیب، المغنی المحتاج، بیروت، دارالمکتب العلمیة، 1415 ق.
-        شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، جامعه مدرسین، بی‌تا.
-        صادقی، محمدهادی، سیاست جنایی اسلام، رساله دکتری دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، 1373ش .
-        صدیقی، طیبه، آثار توبه و نقش آن در اجرا و اسقاط مجازاتهای اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، 1379.
-        طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1397ق.
-        الطوسی، محمد بن حسین، المبسوط فی الفقه الامامیه، دارالمرتضی، بیروت، بی‌تا.
-        العوّا، محمدسلیم، درآمدی بر اصول نظام کیفری اسلام، ترجمه حمید روستایی صدرآبادی، تهران، سلسبیل، 1385.
-        العوده، عبدالقادر، التشریع الجنایی الاسلامی، بیروت موسسة الرسالة، 1405 ق.
-        الغزالی، محمد، احیاء علوم الدین، بیروت، بی‌نا، 1406 ق.
-        فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368.
-        القرضاوی، یوسف، توبه، ترجمه احمد نعمتی، تهران، احسان، 1380.
-        القرطبی، محمدبن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تحقیق هشام سمیرالبخاری، ریاض، دارعالم الکتاب، 1423 ق.
-        قنواتی، جلیل، نظام حقوقی اسلامی، قم، اسماعیلیان، 1377.
-        الکاسانی، علاء الدین ابی‌بکر بن مسعود، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع، بیروت، دارالکتب العلمیۀ، 1424ق.
-        گرجی، ابوالقاسم، حدود تعزیرات و قصاص، تهران، دانشگاه تهران، 1381.
-        الماوردی، ابی‌حسن علی بن محمد، الحاوی الکبیر، بیروت، دارالفکر، 1414 ق.
-        محمد جفال، علی داود، التوبة و اَثرها فی اسقاط الحدود فی الفقه الاسلامی، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1409ق.
-        محمدی، ابوالحسن، حقوق کیفری اسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1374.
-        معانی، جعفر، بررسی فقهی و حقوقی توبه و تأثیر آن در محکومیت کیفری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1378.
-        معلوف، لویس، فرهنگ بزرگ جامع نوین (ترجمه المنجد)، ترجمه احمد سیاح، تهران، اسلام، چاپ چهارم، 1382.
-        موسوی بجنوردی، سیدمحمد، فقه تطبیقی بخش جزا، تهران، سمت، 1384.
-        مومنی، عابدین، حقوق جزای اختصاصی، تهران، خط سوم، 1382.
-        میر محمد صادقی، حسین، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، تهران، میزان، چاپ هفتم، 1385.
-         النجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم، 1374.
-        النووی، محی الدین بن شرف، المجموع شرح المهذّب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.