نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

معاون اداره ی کل تدوین لوایح و مقررات قوه ی قضاییه

چکیده

توسعه‌ی تجارت، لیبرالیسم اقتصادی و در نتیجه‌ی آن ظهور قدرت‌های اقتصادی، شکاف عمیقی بین طبقات برخوردار و نیازمند ایجاد کرده است. فرصت بهره‌مندی از قدرت اقتصادی، توان بهره‌کشی از طبقات ضعیف را نیز به دنبال دارد. نیاز به تأمین نان و درمان و سایر نیازهای اساسی مدرن از قبیل تحصیل و اشتغال، طبقات ضعیف را به معاملاتی وا می‌دارد که هرچند به ظاهر با اراده‌ی آزاد همراه است، اما در پناه اضطرار و درماندگی مضطر، معامله‌ای نابرابر به نظر می‌رسد. تحمیل شروط نابرابر اقتصادی در قرارداد، عدالت‌خواهان را به واکنش وا‌می‌دارد. هرچند حمایت از مضطر، مستلزم شناسایی قراردادی است که منعقد کرده است، اما چنان‌چه قرارداد شائبه‌ی ناروایی بیابد، حمایت از مضطر نیز به گونه‌ای دیگر متجلی می‌شود.موضوع این مقاله، چگونگی حمایت از مضطر و تعدیل قرارداد و زدودن شروط ظالمانه‌ای است که در اندیشه‌ی فقیهان و نیز در نظام قانون‌گذاری ایران بدون پشتوانه نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Protecting the Constrained in Constraint Trades: Reasons and Approaches

نویسنده [English]

  • Seyyed Jafar Kazempour

چکیده [English]

The developments of trade, economic liberalism, and, as a consequence, the appearance of economic powers, have introduced an intense difference between rich and poor classes. The opportunity of economic power bears the ability of exploiting poor classes. The need to food, treatment, and other essential needs like education and employment, forces weaker classes into contracts which in spite of being seemingly accompanied by free will, may look quite unequal and oppressive in the light of constraint.Imposing unequal economic contractual terms causes the fans of justice to react against unfairness. Although the constrained protection necessitates recognizing the contract he has entered into, if there is a suspicion of unfairness in a contract, the constrained protection can express itself in a different manner.The subjects of this article are the approaches of the constrained protection, equalizing the contract, and omitting unfair and oppressive terms. These are not indefensible in the thoughts of Muslim jurisprudents and the Iranian legislation system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Constrained
  • the Constrained Protection
  • Constraint Contracts
  • Oppressive Terms
  • Exploiting the Constrain
امامی، سید حسن، حقوق مدنی، جلد نخست، ، تهران: اسلامیه تهران، چاپ بیست و دوم، 1381.
امیری قایم مقامی، عبدالمجید، حقوق تعهدات، جلد دوم، تهران: نشر میزان، چاپ اول، 1378.
انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی، دانشنامه‌ی حقوق خصوصی، جلد اول، تهران: جنگل، چاپ سوم، 1388.
باریکلو، علیرضا، ضمانت اجرای حقوقی سوءاستفاده از وضعیت اضطراری طرف قرارداد، مجله‌ی اندیشه‌های حقوقی، سال نخست، شماره‌ی چهارم، پاییز 1382.
بروجردی عبده، محمد، حقوق مدنی، تهران: گنج دانش، چاپ نخست، 1380.
بیگدلی، سعید، تعدیل قرارداد، تهران: نشر میزان، چاپ نخست، 1386.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دایره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت، جلد نخست، تهران: مشعل آزادی، 1375.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دوره حقوق مدنی- حقوق تعهدات، تهران: گنج دانش چاپ سوم، 1378.
حائری شاهباغ، سیدعلی، شرح قانون مدنی، جلد نخست، کنج دانش، چاپ دوم، 1382.
حسین‌آبادی، امیر، تعادل اقتصادی در قرارداد(2)، مجله‌ی تحقیقات حقوقی، شماره‌های 21-22، 77-1376.
ره‌پیک، حسن، حقوق مدنی (حقوق قراردادها)، تهران: خرسندی، چاپ نخست، 1385.
سنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، برگردان: محمدحسین دانش‌کیا و سیدمهدی دادمرزی، جلد نخست، قم: دانشگاه قم، چاپ اول، 1382.
شفایی، محمدرضا، بررسی تطبیقی نظریه‌ی تغییر اوضاع و احوال در قراردادها، تهران: ققنوس، چاپ نخست، 1376.
شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، جلد نخست، تهران: مجد، 1380.
صفایی، سیدحسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم، تهران: میزان، 1383.
عبدی‌پور، ابراهیم، بررسی تطبیقی مفهوم و آثار اضطرار در حقوق مدنی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم، چاپ نخست، 1376.
علی‌آبادی، علی، ایجاد و سقوط تعهدات ناشی از عقد در حقوق اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ نخست، 1381.
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد نخست، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، چاپ سوم، 1380.
ابن قدامه، موفق‌الدین عبدالله بن أحمد، المغنی، جلد هشتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ نخست، 1405هـ / 1985م.
انصاری، شیخ مرتضی، المکاسب، جلد دوم، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1415 هـ.ق.
موسوی، خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، جلد دوم، قم: دارالعلم، بی‌تا.
زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته: الشامل للادله الشرعیه و الاراء المذهبیه و اهم النظریات الفقهیه، ج ششم، دمشق: دارالفکر، 1409 هـ.ق.
السنهوری، عبدالرزاق احمد، مصادرالحق، جلد سوم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 1954م.
طوسی، ابی جعفرمحمد ابن‌الحسن‌بن علی، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاءالتراث الجعفریه، بی‌تا.
طوسی، ابی جعفر محمدابن الحسن‌بن علی، تهذیب الاحکام، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1426هـ.ق.
مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی، موسوعه الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت علیهم السلام، جلد سیزدهم، مؤسسه نشر اسلامی، 1430هـ.ق.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، محقق میرزا محمدعلی التوحیدی، جلدهای اول و سوم، بیروت: دارالهادی، 1412 هـ.ق.
نجفی خوانساری، موسی، منیه الطالب، جلد نخست، نجف اشرف: المطبعه المرتضویه، 1357هـ.ق
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلدهای 23‌ و 36‌، دارالکتب الاسلامیه، 1365.
یزدى، سیدمحمدکاظم طباطبایى‌، حاشیه المکاسب‌، (دو جلدی)،‌ مؤسسه اسماعیلیان،‌ 1421 هـ.ق.